Czy wspólny kredyt łączy byłych małżonków nawet po rozwodzie? Czy rozwód ma znaczenie dla zaciągniętego, jeszcze w czasie trwania małżeństwa, kredytu? Postaramy się odpowiedzieć na te i inne wątpliwości związane z rozwodem i wspólnym zobowiązaniem byłych małżonków.
Rozwód nie ma znaczenia prawnego dla banku, byli małżonkowie zaś nadal są zobowiązani solidarnie do spłaty kredytu.
W wyniku rozwodu bardzo często pojawiają się następujące problemy – który z rozwiedzionych małżonków będzie spłacać kredyt? Co w sytuacji gdy jeden z małżonków sprzeciwia się wystąpieniu na drogę sądową przeciwko bankowi np. w sprawie dotyczącej unieważnienie umów kredytowych CHF. Niestety w wielu przypadkach konflikt okołorozwodowy między byłymi małżonkami wpływa na postępowania przeciwko bankom m.in. w sprawach tzw. frankowych. Często bowiem tylko jeden z małżonków chciałby wystąpić na drogę sądową przeciwko bankowi natomiast drugi małżonek odmawia podejmowania jakichkolwiek działań związanych z kredytem.
Istnieje jednak możliwość aby powództwo wniósł tylko jeden z byłych małżonków który jest kredytobiorcą jednak z pewnymi z zastrzeżeniami o których poniżej. Sądy w tzw. sprawach frankowych różnie podchodzą do tego typu roszczeń (tj. unieważnienia umowy kredytu, czy stwierdzenia abuzywności postanowień umowy kredytu). Podejście Sądu do oceny takich sytuacji jest uzależnione od od tego kto spłacał kredyt, jaki ustrój małżeński panował w małżeństwie ,czy małżonkowie zawarli umowę o rozdzielność majątkową.
Pozew frankowy może zatem wnieść jeden z kredytobiorców po rozwodzie ale są pewne ograniczenia (o których poniżej) a praktyka sądowa, jak wskazują adwokaci i radcowie prawni, bywa różna.
Rozwód a kredyt CHF
W wyniku rozwodu pomiędzy dawnymi małżonkami ustaje ustrój wspólności majątkowej. Majątek wspólny powstały w czasie małżeństwa nie dzieli się automatycznie z chwilą orzeczenia rozwodu. W tym celu konieczne jest wszczęcie przed sądem postępowania o podział majątku wspólnego albo zawarcie umowy o podział majątku wspólnego.
Niestety w prawach o podział majątku wspólnego, zarówno sądowych, jak i takich, w których byli małżonkowie zawarli umowę, nie jest możliwy podział długów, a tym samym nie jest możliwy podział zadłużenia wobec banku, z którym byli małżonkowie zawarli umowę kredytu (tzw. pasywa) ponieważ do majątku wspólnego zalicza się jedynie aktywa (przykładowo samochody, oszczędności , nieruchomości).
Rozwód i podział majątku nie skutkuje zwolnieniem z długu wobec banku któregokolwiek z kredytobiorców. Rozwiedzeni małżonkowie pozostają wobec banku solidarnie odpowiedzialni za spłatę kredytu frankowego.
Jak dochodzić roszczeń z tytułu umowy kredytu po rozwodzie?
Z powodu licznych nieporozumień i bardzo silnych konfliktów między byłymi małżonkami, wystąpienie z pozwem przeciwko bankowi przez obojga byłych małżonków często w praktyce bywa niemożliwe.
Roszczenie o ustalenie nieważności umowy kredytu frankowego
Z praktyki sądowej radcy prawnej Anny Zwierzyńskiej wynika, że z roszczeniem o ustalenie nieważności umowy frankowej nie może wystąpić jeden z frankowiczów. Sądy bowiem coraz częściej uznają, że po stronie powodowej w zakresie roszczenia o stwierdzenie nieważności umowy kredytu istnieje tzw. współuczestnictwo konieczne i wzywają drugiego kredytobiorcę do wzięcia udziału w sprawie po stronie powodowej. Dlatego warto w takich sprawach skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego, który doradzi rozwiązanie w tej sytuacji.
Pozew frankowy jednego kredytobiorcy a wspólność majątkowa
Na mocy art. 31 § 1 i § 2 pkt. 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Co do zasady zatem, środki zgromadzone na rachunku bankowym byłych współmałżonków, z których dokonywano zapłaty na poczet umowy kredytu stanowiły wspólny majątek dorobkowy obojga małżonków.
W przypadku gdy w okresie małżeństwa pomiędzy małżonkami obowiązywał ustrój wspólności majątkowej kredytobiorca może pozwać bank o równowartość 50 % roszczenia wynikającego z umowy kredytu. Zgodnie bowiem z art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każdy z małżonków posiada równy udział w majątku wspólnym.
Sąd zakłada zatem, że spłata zobowiązań wynikających z umowy kredytu następowała ze wspólnego majątku dorobkowego byłych małżonków, chyba że kredytobiorca wykaże, że dokonywał spłat ze środków pochodzących z majątku odrębnego co w praktyce może być bardzo trudne.
Pozew frankowy jednego kredytobiorcy a rozdzielność majątkowa przed rozwodem
Jeżeli jeszcze w trakcie trwania małżeństwa małżonkowie zawarli umowę małżeńską o rozdzielności majątkowej, możliwe jest dochodzenie pozwem roszeń przez jednego kredytobiorcę jeżeli wykaże, ze poniósł koszt rat kredytowych (np. dowody z przelewów z konta osobistego tego kredytobiorcy).
Zgodnie z orzecznictwem, kredytobiorcy, będący małżonkami, którzy zaciągnęli wspólnie kredyt na zaspokojenie ich potrzeb mieszkaniowych, a więc zobowiązanie dotyczące ich majątku wspólnego, odpowiadają solidarnie i ma do nich zastosowanie przepis art. 370 k.c., który stanowi, że jeżeli kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, to są one zobowiązane solidarnie, chyba że umówiono się inaczej (podobnie wyrok SN z dnia 27 grudnia 1979 r. I CR 408/79, OSNC 1980, Nr 6, poz. 126).
Należy jednak mieć na względzie, że w praktyce Sądy często zawiadamiają drugiego rozwiedzionego małżonka o toczącym się postępowaniu i informują, że może przystąpić do sprawy w charakterze powoda.
Pozew frankowy jednego kredytobiorcy po podziale majątku
W przypadku gdy małżonkowie dokonali już do sądowego podziały majątku wspólnego lub zawarli przed notariuszem umowę o podziału majątku wspólnego i ustalono wysokość tych udziałów roszczenia frankowicza dochodzone powinny być w wysokości zgodnej z przyznanym udziałem, czyli np. ½ udziału w majątku wspólnym.
Inne rozwiązania
W praktyce możliwe są również inne rozwiązania ułatwiające dochodzenie roszczeń przez jednego współmałżonka, z zastrzeżeniem, że wymagają one współdziałania pomiędzy małżonkami: przykładowo aneks do umowy kredytu o zwolnieniu z długu jednego z kredytobiorców albo cesja.
Istnieje również możliwość zawarcia z bankiem aneksu do umowy kredytu, mocą którego bank zwolni jednego małżonka z długu. W praktyce bywa to bardzo trudne ponieważ wiąże się to z ponownym badaniem zdolności kredytowej przejmującego zadłużenie kredytobiorcy a bank może pobrać dodatkowe prowizje z tytułu aneksu, zmienić w aneksie warunki finansowe kredytu (np. marżę) oraz zażądać dodatkowego zabezpieczenia. Uwaga: przy okazji takiego aneksu bank może próbować odebrać od kredytobiorcy oświadczenia, które mogą niekorzystnie wpłynąć na pozycję procesową kredytobiorcy (np. o tym, że kredytobiorca znał zasady ustalania tabeli kursowej banku i został poinformowany o możliwości wzrostu kursu CHF w przyszłości). Dlatego też przed zawarciem takiego aneksu z bankiem warto skonsultować treść jego postanowień z adwokatem lub radcą prawnym W przypadku zawarcia aneksu rozwiedziony kredytobiorca, który przejął dług może samodzielnie wystąpić z pozwem o zapłatę.
Istnieje również możliwość dokonania cesji tj. zawarcia pisemnej umowy przelewu wierzytelności wobec banku, w wyniku której jeden z kredytobiorców przenosi swoją wierzytelność wobec banku na drugiego kredytobiorcę. Do zawarcia cesji wierzytelności nie jest wymagana zgoda banku. W takim przypadku z pozwem może wystąpić tylko jeden kredytobiorca. Zwracam natomiast uwagę, że banki w umowach kredytu najczęściej zawierają klauzulę o zakazie cesji wierzytelności wobec banku. Zakaz zbycia wierzytelności zawarty w umowie kredytu powoduje nieważność cesji (art. 509 w zw. z art. 58 § 1 k.c.).
Podsumowując, z praktyki sądowej wynika, że z roszczeniem o ustalenie nieważności umowy frankowej wystąpić może jeden z rozwiedzionych frankowiczów jednak w większości przypadków frankowicz nie będzie mógł dochodzić całości wierzytelności wobec banku oraz musi liczyć się z powiadomieniem przez Sąd drugiego rozwiedzionego małżonka o toczącym się postępowaniu.
Były małżonek może zatem sam wystąpić z pozwem przeciwko bankowi jednak należy liczyć się z tym, że Sąd zawiadomi lub wezwie do udziału w sprawie drugiego byłego małżonka w trybie art. 195 k.p.c. W takim przypadku Sąd zobowiąże kredytobiorcę, który wystąpił sam z powództwem do wskazania adresu byłego współmałżonka aby można byłoby doręczyć drugiemu kredytobiorcy korespondencje sądową.
