Przeniesienie jednoosobowej działalności gospodarczej na małżonka możliwe jest w drodze darowizny przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwem w rozumieniu Kodeksu cywilnego jest takie przedsiębiorstwo, które jest zorganizowane i wyposażone w składniki zapewniające realizowanie celów gospodarczych i samodzielnie funkcjonuje w obrocie gospodarczym.
Jeżeli w skład przedsiębiorstwa nie wchodzi nieruchomość nie jest konieczne zawarcie umowy darowizny w formie aktu notarialnego a jedynie forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi. Z uwagi na bezpieczeństwo obrotu prawnego warto jednak zawrzeć umowę w formie aktu notarialnego.
Wydanie przedsiębiorstwa należy udokumentować protokołem przekazania. W protokole przekazania składników majątku należy wskazać co jest przedmiotem darowizny.
W zakresie skutków podatkowych darowizna będzie co do zasady neutralna podatkowo.
Podatek od spadków i darowizn
Małżonek może skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, ponieważ należy do I grupy podatkowej jeżeli zgłosi nabycie własności właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (tj. od daty zawarcia umowy). W powyższym terminie należy złożyć we właściwym urzędzie skarbowym zawiadomienie o otrzymaniu darowizny na formularzu SD-Z2 https://www.podatki.gov.pl/pcc-sd/sd/formularze-do-druku-sd/.
Na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwolnione z tego podatku jest nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby z kręgu najbliższych, tj. w szczególności przez małżonka.
Jeżeli umowa darowizny zostanie zawarta pomiędzy osobami wymienionymi w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (tj. pomiędzy małżonkami), małżonek będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a powołanej ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Jednak na podstawie art. 4a ustawy darowizna korzysta ze zwolnienia podatkowego pod warunkiem zgłoszenia właściwemu organowi podatkowemu w wyznaczonym terminie nabycia przedsiębiorstwa.
Jeżeli umowa darowizny będzie zawarta w formie aktu notarialnego ( a nie w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi), małżonek nie będzie musiał zgłaszać tego darowizny do urzędu skarbowego w celu skorzystania ze zwolnienia ponieważ zgłoszenia dokona notariusz.
Podatek dochodowy od osób fizycznych PIT
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021, poz. 1128 t.j.) przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.
Darowizna składników majątkowych i niemajątkowych nie będzie zatem podlegała opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Po stronie darczyńcy również nie powstaje przychód do opodatkowania podatkiem PIT ponieważ ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wiąże, co do zasady, powstanie przychodu z odpłatnym zbyciem składników majątku wykorzystywanych w prowadzonej działalności gospodarczej. Wobec powyższego, przekazanie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze darowizny nie będzie wywoływało skutków podatkowych u darczyńcy na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych. (por. Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej 0115-KDIT3.4011.514.2020.5.JG, Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej – dopisek organu] z dnia 23 stycznia 2019 roku, 0114-KDIP3-1.4011.566.2018.4.MT.)
Podatek od towarów i usług VAT
Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2022, poz. 931 t.j.) darowizna jest traktowana na równi z odpłatną dostawą towarów. Na mocy art. 6 pkt 1 ustawy przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
W przypadku darowizny przedsiębiorstwa zbywca nie wykazuje VAT należnego.
W przypadku gdy zespół składników materialnych oraz niematerialnych będzie przeznaczony przez Nabywcę do kontynuacji działalności Zbywca nie będzie zobowiązany do korekty odliczonego uprzednio podatku naliczonego w związku ze zbyciem działalności realizowanym w ramach transakcji pozostającej poza zakresem opodatkowania VAT na mocy art. 6 ust. 1 ustawy o VAT. Zbywca, w oparciu o art. 91 ust. 9 ustawy o VAT nie będzie zobowiązany do dokonania korekty wcześniej odliczonego VAT. Obowiązek dokonania ewentualnej korekty podatku naliczonego, może potencjalnie powstać jedynie po stronie Nabywcy zorganizowanej części przedsiębiorstwa, w sytuacji gdyby nabywany zespół składników nie był w pełni wykorzystywany do wykonywania czynności opodatkowanych VAT. (Tak: Interpretacja indywidualna z dnia 27 czerwca 2022 r. 0111-KDIB3-3.4012.112.2022.4.MAZ).
Obdarowany prowadzący działalność gospodarczą w związku z otrzymaną od darczyńcy (małżonka) darowizną przedsiębiorstwa, nie będzie zobowiązany do dokonania korekty, o której mowa w art. 91 ust. 9 ustawy, jeżeli będzie wykonywał wyłącznie czynności opodatkowane i kontynuował prowadzoną przez żonę działalność gospodarczą, opodatkowaną podatkiem VAT. (tak: Pismo z dnia 29 lipca 2019 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej 0111-KDIB3-2.4012.313.2019.3.MD VAT w zakresie wyłączenia z opodatkowania darowizny przedsiębiorstwa oraz braku obowiązku korekty podatku naliczonego.)
Składniki materialne i niematerialne, wchodzące w skład przedsiębiorstwa, powinny pozostawać ze sobą we wzajemnych relacjach w ten sposób, że można mówić o nich jako o zespole, a nie zbiorze pewnych elementów. Istotne jest, aby w zbywanym przedsiębiorstwie zachowane zostały funkcjonalne związki pomiędzy poszczególnymi składnikami, tak żeby przekazana przedsiębiorstwo mogło posłużyć kontynuowaniu określonej działalności gospodarczej.
Do zbycia przedsiębiorstwa dochodzi, gdy cały majątek przechodzi na własność nabywcy, który kontynuuje działalność gospodarczą zbywcy.
(por. Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej 0114-KDIP4.4012.762.2018.5.KS).
Darowizna przedsiębiorstwa na rzecz małżonka dokonana przed formalną likwidacją działalności gospodarczej może być uznana za transakcję zbycia i na mocy art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. W dniu likwidacji stan majątku działalności gospodarczej darczyńcy będzie zerowy.
Kontynuacja działalności przez nabywcę jest warunkiem nieopodatkowania zbycia przedsiębiorstwa podatkiem VAT.
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Umowa darowizny przedsiębiorstwa nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych PCC pod warunkiem, że z darowizną nie jest z nią związane przejęcie długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy.
Jakie kroki należy podjąć aby darować jednoosobową działalność gospodarczą małżonkowi?
1.Małżonek, który będzie otrzymywał przedsiębiorstwo w formie darowizny w celu prowadzenia jednoosobowej działalności musi ją zarejestrować w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Działalność gospodarcza będzie zarejestrowana na nazwisko małżonka. W celu zachowania ciągłości działalności gospodarczej obdarowany powinien zarejestrować swoją działalność gospodarczą przed zawarciem umowy darowizny.
Małżonek może użyć tej samej nazwy, pod którą zarejestrowana była wcześniej działalność darczyńcy ale z dodatkiem swojego imienia i nazwiska.
2. Zawarcie z małżonkiem umowy darowizny i protokołu przekazania. Wymagana jest szczegółowa specyfikacja poszczególnych składników majątku przedsiębiorstwa tj. ich liczba i wartość towarów handlowych (z podaniem cen zakupu), wyposażenia (z podaniem wartości początkowej), środków trwałych (z podaniem wartości początkowej i dokonanych odpisów amortyzacyjnych) oraz wszystkich innych urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów z dokładnym wyszczególnieniem ilości i wartości.
3. Wpisanie nowej działalności gospodarczej do CEIDG (działalności obdarowanego małżonka) uzyskanie numeru REGON, zgłoszenie w ZUS i US.
4. Wykreślenie dotychczasowej działalności gospodarczej darczyńcy z CEIDG, wyrejestrowanie z ZUS, US.
Złożenie wniosku o wykreślenie z CEiDG i likwidacja powinna nastąpić po zawarciu umowy darowizny.
Po podpisaniu umowy darowizny i przekazaniu przedsiębiorstwa Małżonkowi, można zlikwidować swoją działalność gospodarczą, a małżonek będzie kontynuował tę działalność.
